فروشگاه اینترنتی محصولات مجازی خدمات انفورماتیک ارک

همه كس مي داند كه شيخ سعدي شيرازي گذشته از قصايد و غزليات بي نظيري كه از خود به يادگار گذاشته است دو كتاب يكي به نثر ، موسوم به «گلستان» و يكي به نظم معروف به «بوستان» به نگارش آورده است كه شايد بتوان گفت نه تنها در زبان فارسي بلكه در هيچ زباني از جهت فصاحت و بلاغت و رواني و زيبايي و دلربايي و حكمت و معرفت مثل و مانند ندارد و منظور ما در اينجا اين نيست كه در ستايش آثار جاويداني شيخ اجل قلم فرسايي كنيم چه گمان داريم كه براي اداي اين وظيفه قدرت بياني مانند آنكه خود شيخ بزرگوار داشته است بايد ، و كسي كه آن توانايي ندارد دست بردنش به اين كار نشايد .

مقدمه نویسنده

• غرض اين است كه در اين سال 1356 هجري قمري كه هفتصد سال تمام از تاريخ تصنيف «گلستان» گذشته و «بوستان» هم اندكي پيش از «گلستان» به نظم درآمده شايسته بود كه فارسي زبانان از ظهور اين دو كتاب – كه در تاريخ ادبيات ايران به جز نظم كتاب شاهنامه فردوسي و مثنوي مولانا جلال الدين ، هيچ واقعه به آن اهميت نيست – شاديها كنند و سرافرازيها نمايند ، والحق آن اندازه كه در توانايي ايرانيان بود كوتاهي نكردند و جناب آقاي علي اصغر حكمت وزير معارف دولت شاهنشاهي نيز از تشويق و مساعدت در اين راه دريغ نفرمودند و من جمله از اينجانب كه خود را ريزه خوار خوان نعمت بيدريغ سعدي مي دانم ، يعني بهترين ساعتهاي عمر خود را در مصاحبت آن يگانه سخنور پر معرفت گذرانده ايم ، تقاضا كردند كه به تهيه نسخه معتبري از «گلستان» دست ببرم و سپس نسبت به «بوستان» و اگر ممكن شود براي آثار ديگر اقصح المتكلمين همين وظيفه را انجام دهم .

اما نسخه هايي كه براي تهيه و تنظيم اين كتاب در اختيار ما بوده بسيار و از آن جمله است :

1. نسخه متعلق به لرد گرينوي كه در موزه انگلستان عكس برداري شده و تاريخ كتابت آن سال 720 هجريست و همان است كه نسخه «گلستان» را نيز همراه دارد و در تنظيم آن كتاب هم مورد استفاده بوده است. اين نسخه كه با خط نسخ خوانا نوشته شده با اين كه از اشتباه كتابتي خالي نيست تمام وكمال و بي عيب و در نهايت اعتبار و صحت است و محل اعتناي تام ما بوده است .

2. كليات متعلق به دانشمند محترم آقاي دكتر محمدحسين لقمان ادهم (لقمان الدوله) كه متضمن قسمتي از غزليات و تقريباً دو ثلث «بوستان» است . اين نسخه در رمضان 718 به خط نسخ كتابت شده و كتاب در پايان طيبات تصريح كرده كه از روي نسخه اصلي خط شيخ سعدي استنساخ نموده و هر چند اشتباهات كتابتي آن بيشتر از نسخه لندن است چون قديم ترين نسخه اي است كه ما بدان دسترسي يافته ايم و كتاب آن يقيناً زمان شيخ اجل را درك كرده است در آن مقدار از كليات كه شامل است ارزش و اعتباري به سزا دارد .

3. نسخه كتابخانه هند انگلستان كه در لندن عكس برداري شده و تاريخ كتابت آن 728 هجري است ، اوراق «بوستان» آن تمام و اعتبار آن نيز مورد توجه است و «گلستان» نيز همراه اين نسخه بوده و از آن استفاده كرده ايم .

4. «كليات سعدي» متعلق به كتابخانه دانشمند محترم آقاي حاج حسين آقا ملك كه تاريخ كتابتش معلوم نيست ولي سبك تحرير و طرز تدوين غزليات مي نمايند كه در حدود نيمه مائه هشتم نوشته شده و نسخه اي است قديمي و معتبر . در موقع تنظيم «گلستان» نيز اين نسخه مورد استفاده ما بوده و شرمنده ايم كه اظهار امتنان از مساعدتهاي ايشان در آن موقع از قلم افتاده در عوض وظيفه خود مي دانيم كه از اقدام معارف پروانه بزرگي گرانبها مي باشد براي استفاده عامه وقف كرده اند ياد كرده طالبان دانش را به بشارت اين جوانمردي مسرور سازيم .

5. كليات آقاي حاج عبدالحسين بحراني كه به وسيله وزارت معارف [سابق] به آرامگاه سعدي اهدا كرده اند ، تاريخ كتابت آن معلوم نيست ولي از قرائن بر مي آيد كه در اواخر مائه هشتم نوشته شده . اين نسخه «گلستان» را مطلقاً ندارد و از «بوستان» هم كه مورد استفاده و مراجعه بوده چنين بر مي آيد كه بعضي حكايات و اشعار را عمداً حذف كرده اند .

6. كليات آريالاي صادق انصالي عضو وزارت معارف كه در 794 هجري كتابت يافته و در اينجا لازم است به اين نكته اشاره شود كه «بوستان» اين نسخه صحيح تر از «گلستان» بوده و بيشتر مورد استفاده واقع گشت .

7. كليات آقاي مجدالدين نصيري كه نسبت به آن در مقدمه «گلستان» اظهار نظر شده است .

اين نسخه ها كه بر شمرديم در مائه هشتم نوشته شده و غير از اينها نسخه هايي ديگر در اختيار ما بوده كه اختيار و صحت آنها نيز قابل توجه و از آن جمله است :

• «كليات» خطي كه ماده تاريخ كتابت آن «اخير الكلام» است (923 هجري.)

• «كليات» خطي كه در سال هزارم هجري نوشته شده است .

• «بوستان» به خط سلطاني علي مشهد كتاب . و اين سه نسخه نيز از كتابخانه آقاي حاج حسين آقا ملك مي باشد .

• نسخه گراور شده «بوستان» به خط ميرعماد معروف .

• گذشته از اين ها بيش از ده نسخه خطي و چاپي معتبر (چاپ تبريز و طهران و هندوستان) در دسترس ما بوده و در مواقع لازم از مراجعه و مطالعه آنها كوتاهي نشده است.

از مراجعه دقيق به اين نسخه ها چنين استنباط مي شود كه در آغاز كه شيخ اجل «بوستان» را سروده نسخه هايي از آن استنساخ كرده اندو انتشار يافته ،‌سپس خود او در اين كتاب تجديد نظر فرموده و بعضي اشعار و كلمات را تغيير و تبديل داده است ، و چنين مي نمايد كه نسخه هاي قديمي معتبر كه در دست ماست (گذشته از اختلافات جزئي كه از تصرفات كتاب است) از روي دو نسخه اصلي استنساخ شده ، با فرض اين كه نسخه دومي «بوستان» پس از تجديد نظر شيخ بزرگوار انتشار يافته باشد و نسخه لرد گريوي و نسخه آقاي دكتر لقمان ادهم نماينده اين دو تحرير «بوستان» مي توانند بودو اگر آنها را اصل و در دو طرف قرار دهيم بيشتر مي توانند بود و اگر آنها را اصل و در دو طرف قرار دهيم بيشتر نسخه هاي ديگر با يكي از اين دو نسخه موافقت دارند.و اين احتمال كه اختلافات مهمي كه در نسخه هاي «بوستان» ديده مي شود غالباً از تصرف خود شيخ باشد اين فكر را نيز توليد مي كند كه شايد در «گلستان» نيز چنين واقع شده و بعضي از اختلافات كه در نسخه هاي كهنه معتبر آن كتاب ديده مي شود به دست خود شيخ صورت گرفته باشد .



در خاتمه با كمال مسرت اظهار مي شود كه در تهيه اين نسخه نيز آقاي حبيب يغمايي كه در مقدمه «گلستان» شرح مساعي ايشان را متذكر شده ايم با اينجانب دستياري به سزايي كرده واز تحمل هيچگونه زحمت و اهتمامي در اين راه دريغ ننمودند ، و به علاوه فهرست حكايات و اساسي اعلام و جدولي از لغات و جملات «بوستان» نيز تهيه نمودند كه محض مزيد فائده كتاب به آخر آن ملحق ساخته ايم .

امتنان اينجانب از آقاي حبيب يغمايي و همچنين از معارف پروراني كه نسخه هاي گرانبهاي خود را در اختيار ما گذاشتند و ما را به انجام اين كار موفق كردند وظيفه اي است كه با كمال خرسندي ادا مي كنيم .

محمدعلي فروغي

ديماه 1316

دانلود کتاب بوستان سعدی محمد علی فروغی به صورت فایل ورد

• نوع فایل : DOCX , ZIP

• تعداد صفحات : 225

• حجم فایل متنی : 1.402KB

• حجم فایل فشرده : 291KB